RILEK MINDA

persembahan-rileks-minda

Penyata Kewangan

Penyata kewangan

Kandungan dan komponen penyata kewangan akan dibincangkan dalam bahagian selepas ini. Sebagai ringkasan, penyata kewangan terdiri daripada penyata pendapatan, penyata perubahan ekuiti, kunci kira-kira, penyata aliran tunai dan nota serta maklumat lain yang berkaitan.

Penyata Pendapatan
Seperti yang anda sedia maklum, penyata ini menunjukkan ringkasan hasil dan belanja sebuah entiti atau sekumpulan entiti bagi tempoh tertentu. Penyata ini digunakan untuk menilai prestasi perniagaan entiti tersebut.

Nilai untung atau rugi yang diperolehi daripada penyata pendapatan apabila kesemua belanja ditolak daripada hasil akan ditunjukkan di dalam penyata perubahan ekuiti di bahagian untung/perolehan tertahan. Amalan masa kini ialah untuk penyata pendapatan disediakan dalam bentuk laporan tidak lagi dalam bentuk akaun dengan dua bahagian kiri dan kanan seperti T. Antara maklumat dalam penyata pendapatan ialah hasil, kos barang dijual, untung atau rugi kasar, belanja kendalian, pendapatan dan perbelanjaan lain, dan seterusnya untung atau rugi bersih.

Pengiraan untung terbahagi kepada dua iaitu :
Bahagian sehingga untung kasar yang juga dikenali sebagai akaun perdagangan iaitu

Untung/rugi kasar = Jualan – Kos barang dijual

dan bahagian penentuan untung bersih yang juga dikenali sebagai akaun untung rugi iaitu

Untung/rugi bersih = Untung/rugi kasar + Hasil lain-lain – Belanja lain

Untung atau rugi bagi sesuatu tempoh akan memberi kesan kepada kedudukan ekuiti pemilik.

Penyata Perubahan Ekuiti
Dalam penyata ini, modal diasingkan daripada rizab jenis untuk membezakan perubahan kepada ekuiti yang berlaku dalam tempoh pelaporan daripada sumber lain. Baki untung/perolehan tertahan dari tempoh terdahulu juga ditunjukkan secara berasingan. Untung/pendapatan dalam tahun pelaporan dicampur kepada baki ini. Selain daripada itu sekiranya terdapat ambilan, ambilan ditunjukkan sebagai pengurangan kepada jumlah untung/perolehan tertahan. Sekiranya ambilan melebihi jumlah untung/perolehan, baru perbezaan ditolak daripada jumlah modal. Sekiranya terdapat rizab lain seperti rizab penilaian semula, ini juga akan ditunjukkan di penyata perubahan ekuiti. Baki modal dan rizab (terdiri daripada kedua-dua rizab hasil serta rizab modal) seterusnya menjadi input kepada bahagian ekuiti pemilik dalam penyata kunci kira-kira. Tajuk penyata perubahan ekuiti mengandungi nama organisasi, nama penyata dan tempoh penyata disediakan kunci kira-kira

Kunci Kira-Kira
Penyata ini memberi maklumat tentang kedudukan kewangan organisasi pada satu titik masa tertentu. Penyata ini mencerminkan jumlah aset, liabiliti dan ekuiti pemilik pada tarikh tertentu. Tajuk kunci kira-kira mengandungi nama organisasi, nama penyata dan tarikh penyata kunci kira-kira disediakan. Ini bermakna maklumat yang ternyata dalam penyata kunci kira-kira adalah untuk satu tarikh tertentu sahaja. Pada tarikh tersebut juga, persamaan perakaunan adalah seimbang.

Pada waktu dahulu, penyata kunci kira-kira sering disediakan dalam bentuk dua bahagian kiri dan kanan iaitu bentuk T. Amalan masa kini ialah untuk menyediakan penyata kunci kira-kira dalam bentuk laporan dengan dua bahagian tetapi secara menurun. Bahagian pertama terdiri daripada aset dan liabiliti semasa. Lazimnya aset bukan semasa disenaraikan di barisan teratas. Peruntukan susut nilai bagi semua akaun aset tetap nyata ditolak daripada aset tetap yang relevan. Ini diikuti oleh aset tetap tidak nyata seperti Pelaburan Jangka Panjang dan Francais. Selepas daripada itu, aset semasa pula disenaraikan dengan akaun kontra Peruntukan Hutang ragu ditolak daripada akaun Penghutang jika relevan. Jumlah liabiliti semasa ditolak daripada jumlah aset semasa untuk memberikan nilai aset semasa bersih atau modal kerja. Jumlah aset semasa bersih dicampur dengan jumlah aset bukan semasa bersih untuk mendapatkan jumlah aset bersih. Bahagian kedua pula lazimnya bermula dengan ekuiti pemilik. Jumlah modal dan rizab dicampur untuk mendapatkan jumlah ekuiti pemilik. Jumlah ini dicampur dengan jumlah liabiliti jangka panjang dan tertunggak untuk mendapatkan jumlah ekuiti pemilik dan liabiliti jangka panjang. Jumlah bahagian kedua ini sepatutnya seimbang dengan jumlah bahagian pertama.

Dalam seksyen terdahulu anda telah dimaklumkan bahawa untung atau rugi yang terhasil dalam sesuatu tempoh perakaunan akan memberi kesan kepada ekuiti pemilik di bahagian ekuiti pemilik iaitu melalui penyata perubahan ekuiti. Kunci kira-kira boleh disediakan sama ada sebelum atau selepas mengambil kira kesan daripada operasi atau kendalian sesebuah entiti. Jika sebelum, kunci kira-kira tidak akan mengambil kira untung atau rugi kerana pada waktu itu penyata pendapatan belum boleh disediakan kerana tiada urus niaga hasil atau belanja. Bagi kunci kira-kira yang disediakan selepas angka untung atau rugi dihitung, jumlah ekuiti pemilik adalah setelah dicampur untung atau ditolak rugi bagi tempoh semasa.

Penyata Aliran Tunai
Penyata aliran tunai dipersembahkan secara menegak atau laporan dengan tiga bahagian utama. Setiap satu bahagian memberikan maklumat mengenai aliran tunai masuk dan keluar dari aktiviti berlainan iaitu aktiviti operasi/kendalian (operating activities); aktiviti pelaburan (investment activities); dan aktiviti kewangan (financing activities). Memandangkan penyata ini memberi maklumat mengenai aliran tunai masuk dan keluar bagi sesuatu tempoh perakaunan, tajuk penyata ini mengandungi maklumat tentang tempoh perakaunan bagi mana penyata disediakan selain daripada maklumat nama organisasi dan nama penyata.

Tujuan Penyata Aliran tunai adalah untuk mengenal pasti aktiviti utama dalam satu tempoh perakaunan yang menyumbang kepada aliran keluar dan masuk tunai.

Format yang sering digunakan adalah seperti berikut:

Nama perniagaan
Penyata Aliran tunai
Untuk tahun/tempoh berakhir …..

Aliran tunai dari aktiviti operasi Tunai diterima dari aktiviti operasi Tunai yang dibayar untuk aktiviti operasi Tunai bersih dari aktiviti operasi(1)	xxxx (xx)	Xx
Aliran tunai dari aktiviti pelaburan Tunai diterima dari aktiviti pelaburan Tunai dibayar untuk aktiviti pelaburan Tunai bersih dari aktiviti pelaburan (2)	xxxx (xx)	Xx
Aliran tunai dari aktiviti kewangan Tunai diterima dari aktiviti kewangan Tunai dibayar untuk aktiviti kewangan Tunai bersih dari aktiviti kewangan (3)	Xxxx (xx)	Xx
Jumlah peningkatan tunai bersih (1) + (2) +(3) Baki tunai tahun sebelumnya Baki tunai tahun semasa		Xxxxxx Xxxx Xxxxxxxxxx

Catatan penutup

Catatan ini dibuat dalam jurnal am dan diposkan ke lejar sebelum bermulanya tempoh perakaunan yang baru. Catatan ini tidak seharusnya dibuat sebelum penyata kewangan disediakan kerana kesan daripada catatan penutup ialah semua akaun yang ditutup tidak akan mempunyai sebarang baki ataupun bakinya ialah sifar walhal imbangan duga merupakan senarai baki akaun-akaun lejar am. Namun, amalan selalunya tidak membezakan sama ada penyata kewangan sudah disediakan atau tidak sebelum catatan ini dibuat. Hanya dari segi teorinya catatan ini tidak sepatutnya dibuat terdahulu daripada penyediaan penyata kewangan.

Konsep tempoh atau jangka masa perakaunan mengandaikan jangka masa sesebuah entiti boleh dibahagikan kepada tempoh-tempoh tertentu. Bagi setiap tempoh, prestasi entiti tersebut boleh diukur melalui penyata pendapatan di akhir tempoh tersebut dan untung atau rugi ditunjukkan dalam penyata perubahan ekuiti dan seterusnya ke dalam kunci kira-kira dalam bahagian ekuiti pemilik. Ini bermakna pelaporan prestasi tempoh tersebut telah selesai.

Apabila tempoh hadapan yang baru bermula pula, prestasi tempoh hadapan akan diukur melalui penyata pendapatan tempoh itu yang merangkumi semua hasil dan belanja tempoh tersebut sahaja. Justeru itu, semua akaun hasil dan belanja tempoh semasa perlu ditutup dahulu melalui catatan penutup sebelum bermulanya tempoh hadapan yang baru. Dengan cara ini, urus niaga hasil dan belanja tempoh hadapan tidak dicampuradukkan dengan tempoh semasa.

Anda juga perlu ingat bahawa untung atau rugi tempoh semasa akan direkodkan dalam penyata perubahan ekuiti dan seterusnya di bahagian ekuiti pemilik dalam kunci kira-kira di akhir tempoh semasa untuk dibawa ke hadapan iaitu ke tempoh baru. Untung atau rugi bagi perniagaan jenis milikan tunggal dibawa ke akaun modal atau akaun untung tertahan (sekiranya diasingkan daripada akaun modal) bergantung kepada pilihan pemilik. Selain daripada itu, adalah menjadi amalan juga bagi perniagaan untuk tidak membawa baki akaun ambilan tempoh semasa ke tempoh hadapan. Ambilan juga kebiasaannya ditutup ke dalam akaun untung tertahan tetapi sebagai pengurangan, sama seperti rugi (atau ke akaun modal sekiranya akaun untung tertahan tiada baki). Modal tambahan yang dibuat dalam tempoh semasa lebih sesuai dicampurkan ke akaun modal daripada akaun untung tertahan.

Daripada maklumat di atas, catatan penutup yang perlu dibuat ialah bagi menutup semua akaun hasil dan belanja ke akaun untung rugi; pindahan untung/rugi, ambilan dan modal tambahan ke akaun untung tertahan atau ke akaun modal.

Walau bagaimanapun, mengikut cadangan persembahan Penyata Perubahan Ekuiti dalam MASB 1, untung/rugi dan ambilan ditutup ke akaun untung tertahan manakala akaun modal tambahan ditutup ke akaun modal.

Baki akaun aset, liabiliti dan ekuiti pemilik lain tidak ditutup. Baki akhir akaun-akaun jenis ini dibawa ke hadapan untuk menjadi baki awal tempoh baru.

Dengan selesainya catatannya penutup, proses perekodan dalam satu kitaran berakhir. Dalam keadaan tertentu perekodan urus niaga daripada maklumat dokumen punca bolehlah bermula kembali. Langkah menyediakan catatan pembalik mungkin dipilih sebelum urus niaga harian mula direkodkan dalam kitaran baru. Penyediaan catatan pembalik di awal jangka masa baru boleh dipertimbangkan hanya jika terdapat catatan pelarasan daripada empat jenis pertama (hasil belum terima, hasil terima dahulu/belum peroleh, belanja prabayar dan belanja belum bayar) di akhir tempoh sebelumnya. Seperti namanya, catatan pembalik hanya membalikkan catatan pelarasan. Contohnya jika bagi catatan pelarasan hasil belum terima, akaun hasil belum terima didebitkan dan akaun hasil dikreditkan, maka bagi catatan pembaliknya, akaun hasil belum terima akan dikreditkan dan akaun hasil didebitkan. Apabila tunai diterima, akaun tunai akan didebitkan dan akaun hasil dikreditkan. Kesan terakhir ialah tunai bertambah, akaun hasil tertutup dengan sendiri dan akaun hasil belum terima juga tertutup kesan catatan pembalik di awal jangka masa. Bagi catatan pembalik, anda mempunyai pilihan untuk tidak menyediakannya. Ini tidak akan memberi sebarang kesan kepada kedudukan akaun lain. Jika catatan pembalik tidak dibuat, apabila tunai diterima, akaun tunai akan didebitkan dan akaun hasil belum terima dikreditkan. Ini menunjukkan tunai meningkat, akaun hasil belum terima secara tersendiri tertutup dan tiada akaun hasil yang terlibat. Kesannya adalah sama dengan cara di mana catatan pembalik dibuat.

Dalam program ASSETDiplomat, anda akan dapati bahawa catatan penutup dibuat secara automatik untuk anda kecuali bagi catatan merekodkan stok akhir. Anda mempunyai pilihan untuk menyediakan catatan pembalik atau tidak.

Kitaran perakaunan dalam sistem berkomputer

Terdahulu, anda telah pelajari tentang faktor yang mempengaruhi pembangunan sesuatu sistem perakaunan dan perbezaan antara sistem perakaunan berkomputer dan manual. Dalam bahagian ini pula aspek kitaran perakaunan dalam sistem maklumat perakaunan berkomputer dibincangkan.

Dalam sistem perakaunan secara manual, media penyimpanan maklumat adalah buku tebal seperti jurnal, buku tunai, lejar dan kesemua semua catatan dalam rekod ini dibuat secara bertulis tangan. Penyediaan akaun dalam sistem manual agak rumit kerana banyak kerja tulis menulis, pindah-memindah dari dokumen ke jurnal dan seterusnya ke lejar. Pelbagai kesilapan juga boleh berlaku kerana kerja memproses data yang banyak dan berulang dilakukan oleh manusia. Begitu juga dengan penyediaan imbangan duga dan penyediaan penyata kewangan. Dalam sistem berkomputer pula, media penyimpanan maklumat adalah media elektronik seperti disket, cakera optik dan katrij digunakan. Penyediaan akaun adalah mudah dan pantas kerana program telah diaturcarakan, pengiraan dan pemindahan dilakukan secara automatik oleh komputer. Penyemakan ketepatan data juga dilakukan oleh komputer itu sendiri. Terdapat juga banyak pakej yang membolehkan dokumen seperti resit, invois dan sebagainya dikeluarkan secara langsung dari mesin cetak. Data dicatatkan menerusi papan kekunci, pengimbas berkanta dan alat input yang lain. Pengeposan dan penyediaan imbangan duga serta penyata kewangan disediakan secara automatik oleh komputer.

Imbangan Duga

Imbangan duga

Imbangan duga adalah jadual yang menunjukkan senarai nama semua akaun dalam lejar am dan baki setiap akaun tersebut (debit atau kredit) pada satu tarikh tertentu.

Untuk menyediakan imbangan duga baki semua akaun dalam lejar am perlu dicari. Langkah berikut perlu dilaksanakan untuk tujuan tersebut:

Langkah 1:	Bandingkan jumlah debit dan kredit dalam sesuatu akaun.
Langkah 2:	Letakkan jumlah yang lebih besar sebagai jumlah keseluruhan di kedua-dua bahagian debit dan kredit.
Langkah 3:	Tolakkan jumlah sebelah mana yang lebih kecil daripada jumlah keseluruhan. Perbezaan ini merupakan baki akaun tersebut yang perlu di hantar ke bawah atau ke hadapan.
Langkah 4:	Baki ini akan dibawa ke bawah atau ke hadapan di sebelah yang berlawanan.

Kita perhatikan cara mencari baki akaun atau dikenali juga sebagai mengimbang akaun dengan merujuk kepada contoh akaun Penghutang (Kawalan) dari lejar am seperti di bawah:

Akaun Penghutang (kawalan)

Maklumat daripada imbangan duga menjadi maklumat punca kepada penyata kewangan. Selain daripada memainkan peranan sebagai arkib maklumat untuk penyata kewangan, imbangan duga dapat membantu menguji kesamaan sistem catatan beregu (debit = kredit) dan mengesan kesilapan yang boleh dikesan dengan imbangan duga. Berikut adalah contoh imbangan duga:

Perusahaan TT
Imbangan Duga pada 31/12/2000

Jenis	Kod Akaun	Debit	Kredit
Tunai		16,835
Penghutang		8,015
Inventori/Stok		2,960
Bank		200
Peralatan		2,960
Nota belum bayar			695
Pemiutang			500
Modal			5,000
Pinjaman			810
Jualan			20,000
Belian			4,070
Belanja sewa		100
Belanja susut nilai		5
Jumlah		31,075	31,075

Sekiranya imbangan duga tidak seimbang, in bermakna sememangnya terdapat kesilapan dalam merekodkan maklumat urus niaga. Ini boleh terjadi sama ada di dalam jurnal ataupun sewaktu pengeposan ke lejar. Jika imbangan duga seimbang pula, ini tidak bermakna ia semestinya betul kerana ada kesilapan yang tidak boleh dikesan dengan imbangan duga. Contoh kesilapan jenis ini ialah:

• Kesilapan pengelasan akaun (Debit dan Kredit salah akaun)
• Kesilapan terseimbang termasuk kesilapan catatan asal (jumlah yang salah digunakan untuk mendebit dan kreditkan akaun-akaun yang betul ataupun akaun yang salah)
• Kesilapan catatan tertinggal (urus niaga tidak dicatat langsung)
• Kesilapan catatan dua kali atau lebih (urus niaga lebih dari sekali)

Apabila terdapat sebarang kesilapan, anda boleh mengambil beberapa langkah kawalan untuk mengesan kesilapan. Langkah dalam mencari kesilapan dicadangkan seperti berikut:

• Mengira perbezaan yang berlaku
• Semak sama ada semua akaun telah disenaraikan
• Kira semua baki setiap akaun
• Semak jurnal
• Semak dokumen punca

Catatan Pelarasan

Catatan pelarasan

Catatan pelarasan bertujuan untuk menentukan semua maklumat berkaitan sesuatu tempoh perakaunan hanya mengambil kira urus niaga bagi tempoh tersebut. Ini bermakna sekiranya maklumat mengenai urus niaga tempoh perakaunan hadapan telah diambil kira, jumlah berkaitan urus niaga tempoh perakaunan akan datang perlu ditolak. Urus niaga tempoh semasa tetapi yang masih belum diambil kira pula perlu dicampurkan. Urus niaga tempoh hadapan dan semasa yang terlibat terdiri daripada :

• Hasil tempoh semasa yang mana bayarannya belum diterima (hasil terakru/belum terima)
• Hasil tempoh hadapan yang mana bayarannya telah diterima terdahulu dalam tempoh semasa (hasil belum peroleh)
• Belanja tempoh hadapan yang mana bayaran telah dibuat dalam tempoh semasa (prabayar) dan
• Belanja tempoh semasa tetapi bayarannya belum dibuat (belanja terakru)

Selain daripada kategori urus niaga di atas, terdapat kategori urus niaga lain yang memerlukan catatan pelarasan. Maklumat urus niaga jenis ini tidak terkandung dalam dokumen punca yang melibatkan entiti luar seperti jualan, belian dan sebagainya. Urus niaga yang dimaksudkan ialah caj susut nilai, peruntukan hutang ragu serta proses membawa masuk nilai terkini stok akhir.

Catatan pelarasan bagi jenis urus niaga yang sebutkan di atas (kecuali stok akhir) diperlukan kerana mematuhi konsep perakaunan asas akruan, pemadanan dan jangka masa perakaunan.

Catatan pelarasan dibuat melalui jurnal am dan perlu dipindahkan ke akaun-akaun yang terlibat dalam lejar sebelum imbangan duga disediakan. Sedikit penjelasan diberikan di bawah berkaitan catatan pelarasan urus niaga tertentu. Perbincangan tentang peruntukan susut nilai terkumpul dan peruntukan hutang ragu diberikan dalam Modul Isu Perbincangan Khas.

Hasil belum terima/terakru (receivables)
Hasil belum terima adalah hasil yang diperolehi dalam sesuatu tempoh perakaunan tetapi tunai belum diterima. Ia adalah sejenis aset semasa.

Contoh

Perniagaan Samad diberi komisyen sebanyak RM2 untuk setiap unit jualan yang dibuat. Dalam bulan Disember X1, perniagaan telah menjual 500 unit. Komisyen belum terima pada 31hb Disember X1 berjumlah RM1000. Pada 31hb Disember X1, pelarasan perlu dibuat dengan mendebitkan akaun hasil komisyen terakru dan mengkreditkan akaun hasil komisyen.

Hasil terima dulu/hasil belum terperoleh (unearned revenue)
Hasil terdahulu atau terima dulu ialah hasil yang diperoleh untuk tempoh perakaunan yang akan datang tetapi tunai telah diterima dalam tempoh perakaunan semasa. Ia adalah sejenis liabiliti semasa.

Contoh

Pada 22 Disember X1, Perniagaan Samad menerima tunai sebanyak RM500 untuk perkhidmatan yang akan diberikan dalam bulan Januari X2. Pelarasan perlu dibuat untuk hasil terima dulu pada 31 Disember X1. Pada 22 Disember X1 sewaktu tunai diterima akaun hasil sepatutnya telah dikreditkan dan tunai didebitkan. Catatan pelarasan perlu dibuat dengan mendebitkan akaun hasil dan mengkreditkan akaun hasil terima dulu.

Belanja terdahulu/prabayar (prepayments)
Belanja terdahulu adalah belanja yang dibuat untuk tempoh akan datang tetapi bayarannya telah dijelaskan dalam tempoh perakaunan semasa. Belanja terdahulu adalah sejenis aset semasa. Belanja terdahulu perlu ditolak daripada belanja yang telah dibayar supaya belanja yang dilaporkan dalam penyata pendapatan menggambarkan belanja yang sebenarnya.

Contoh

Pada 1hb Oktober X1, Perniagaan Samad telah membayar premium insurans sebanyak RM600 untuk tempoh setahun. Pada tarikh itu akaun belanja insurans perlu didebitkan sebanyak RM600 dan tunai/bank dikreditkan. Pada 31hb Disember X1, pelarasan perlu bagi merekodkan insuran bayar dulu sebanyak RM450 (iaitu 9 bulan@ RM50) yang berkait dengan tempoh hadapan. Catatannya ialah debit akaun insuran bayar dahulu, kredit akaun belanja insurans.

Belanja belum bayar/terakru (accrued expenses)
Belanja terakru adalah belanja yang telah dikenakan/dibuat dalam tempoh perakaunan semasa tetapi bayaran belum dijelaskan dalam tempoh perakaunan tersebut. Konsep urus niaga jenis ini serupa dengan konsep belian secara kredit. Jadi ia adalah sejenis liabiliti semasa.

Contoh

Pada 29hb Disember X1 Perniagaan Samad telah menerima bil elektrik .Jumlah yang perlu dibayar adalah sebanyak RM178. Bil itu hanya dijelaskan pada 2hb Januari X2. Pada 31 hb Disember X1, pelarasan perlu dibuat untuk belanja elektrik belum bayar. Catatannya ialah debit akaun belanja elektrik dan kredit akaun elektrik belum bayar.

Selain daripada empat jenis catatan pelarasan di atas dan catatan pelarasan bagi peruntukan susut nilai dan peruntukan hutang ragu, satu lagi catatan ialah untuk membawa masuk nilai stok atau inventori akhir bagi perniagaan yang mengamalkan sistem perekodan inventori berkala. Catatan ini mudah sahaja, anda hanya debitkan akaun stok/inventori (akhir) dan kreditkan akaun kos barang dijual (stok akhir). Sekiranya sebelum itu terdapat stok awal yang dibawa dari jangka masa sebelumnya, maka anda perlulah terlebih dahulu debit kos barang dijual (stok awal) dan kredit stok/inventori (awal).

Dalam sistem manual, kebiasaannya, akaun perniagaan ataupun akaun untung rugi digunakan, bukan akaun kos barang dijual (stok/inventori awal dan akhir). Cara ini juga betul. Namun dalam sistem berkomputer bagi sistem inventori berkala, akaun perniagaan atau untung rugi jarang digunakan untuk menunjukkan jumlah bagi item yang dilaporkan. Semua jenis akaun yang dibuka harus dikelaskan secara terperinci mengikut lima jenis akaun berdasarkan penyata di mana akaun tersebut dilaporkan. Di sini, akaun stok/inventori yang dilaporkan dalam kunci kira-kira (kategori aset) perlu dibezakan daripada nilai stok/inventori awal atau akhir yang laporkan dalam formula untuk mencari nilai kos barang dijual dalam penyata pendapatan. Semua akaun yang dilaporkan dalam penyata pendapatan hendaklah dari kategori belanja atau hasil. Nilai stok/inventori awal atau akhir sebenarnya memberi kesan kepada nilai kos barang dijual yang dikira. Sebab itulah akaun kos barang dijual (stok/inventori awal) dan kos barang dijual (stok/inventori akhir) dibuka di bawah kategori kos barang dijual. Demikian juga halnya dengan belian. Oleh kerana belian, pulangan belian dan diskaun belian (jika anda memilih untuk menunjukkan diskaun ini sebagai pengurangan kepada belian) juga memberi kesan kepada kos barang dijual, akaun kos barang dijual (belian) dan sebagainya dibuka.

Dokumen Sumber

Dokumen sumber

Dokumen sumber atau dikenali juga sebagai dokumen punca merupakan dokumen yang membuktikan berlakunya sesuatu urus niaga dan merupakan asas dalam rekod perakaunan. Kawalan ke atas dokumen sumber penting untuk memastikan data perakaunan adalah boleh dipercayai dan tepat. Tujuan penyediaan dokumen sumber adalah sebagai langkah kawalan dalaman, bukti berlakunya urus niaga dan merupakan input kepada proses perekodan.

Seperti yang anda telah pelajari dalam Modul Memahami Organisasi Perniagaan, terdapat berbagai jenis dokumen sumber dalam aktiviti perniagaan. Penjelasan mengenai dokumen sumber yang lazim digunakan telah diberikan dalam Modul Memahami Organisasi Perniagaan. Beberapa jenis dokumen yang kerap digunakan diberi di bawah ini.

Invois
Invois terdiri daripada 2 jenis iaitu invois jualan yang membuktikan berlakunya jualan kredit dan Invois belian yang membuktikan berlakunya belian kredit.

Butiran dalam invois termasuklah: kuantiti, harga, ciri barang atau perkhidmatan, cara penghantaran perlaksanaan perkhidmatan dan syarat kredit.

Nota debit
Dokumen ini memaklumkan catatan debit yang telah dibuat pada sesuatu akaun misalnya, nota debit dari bank yang memaklumkan simpanan pelanggan dikurangkan kerana pembayaran tertentu seperti pembayaran balik hutang atau pembayaran perkhidmatan bank.

Nota kredit
Dokumen ini memaklumkan catatan kredit kepada sesuatu akaun misalnya nota kredit daripada pembekal kepada pembeli memaklumkan pembeli bahawa akaunnya telah berkurangan disebabkan oleh pemulangan barang atau pemberian diskaun.

Resit
Dokumen ini mengesahkan urus niaga tunai. Resit boleh dikeluarkan oleh perniagaan bagi tunai yang diterima dan resit juga boleh diterima oleh perniagaan jika perniagaan membuat bayaran.

Bil tunai
Dokumen ini juga boleh mengesahkan jualan secara tunai jika perniagaan yang mengeluarkan bil tunai. Sebaliknya, jika perniagaan menerima bil tunai, ini bermakna perniagaan telah membuat belian secara tunai.

Baucer pembayaran
Dokumen ini juga memberi maklumat mengenai urus niaga atau bank. Baucer pembayaran merupakan bukti bagi pembayaran yang telah dibuat sama ada secara tunai atau melalui cek. Dokumen ini mengandungi maklumat seperti jumlah pembayaran, tujuan pembayaran, barangan yang dibeli, kuantiti, harga dan maklumat lain yang difikirkan perlu. Dokumen ini perlu disahkan sebelum pembayaran dibuat dengan tandatangan penerima.

Nota serahan
Dokumen yang dikeluarkan oleh pembekal diberikan kepada pembeli sebagai bukti penyerahan barang oleh pembekal. Nota serahan mengandungi keterangan tentang jenis barang yang dihantar dan kuantiti. Walau bagaimanapun, maklumat dalam dokumen ini tidak direkod ke dalam jurnal.

Ciri-ciri Dokumen Sumber
Dokumen punca perlu mempunyai ciri-ciri tertentu supaya dapat berfungsi dengan berkesan dan dapat memudahkan proses perekodan maklumat. Antara ciri-ciri ini ialah:

– Memudahkan diisi
– Mengandungi maklumat urus niaga yang diperlukan
– menentukan jumlah salinan yang diperlukan
– Bentuk setiap kumpulan (atau salinan) sepatutnya berbeza mungkin berdasarkan warna atau saiz atau ciri lain.

Analisis data

Data dianalisis berdasarkan dokumen sumber untuk mengetahui:

• jenis urus niaga
• bilakah ia berlaku
• sama ada melibatkan catatan ke jurnal atau tidak
• jumlah nilai kewangan

Dalam perniagaan seharian, anda perlu menganalisis maklumat daripada dokumen sumber supaya dapat ditukar ke dalam bentuk senarai urus niaga. Anda boleh merujuk kepada Menu Latihan untuk melihat contoh dokumen sumber dan senarai urus niaga.

Jurnal

Jurnal merupakan buku catatan pertama yang digunakan untuk merekod urus niaga dari dokumen sumber yang relevan. Semua urus niaga yang dicatatkan adalah mengikut kronologi iaitu mengikut tarikh urus niaga berlaku. Jurnal dibuka untuk tujuan :

• Menyediakan rekod secara kronologi
• Mendedahkan kesan ke atas urus niaga
• Memudahkan kerja mengesan dan menyusun urus niaga
• Mengurangkan kemungkinan mencatat maklumat yang tidak perlu
• Memudahkan pengeposan maklumat ke lejar

Jurnal terdiri daripada dua jenis iaitu Jurnal Khas dan Jurnal Am. Jurnal khas dinamakan sedemikian kerana jurnal ini dikhaskan hanya untuk urus niaga yang serupa jenis dan kerap berlaku seperti jualan dan belian secara kredit, urus niaga secara tunai dan sebagainya. Ini bermakna, bilangan jurnal khas yang disediakan oleh sesebuah entiti mungkin berlainan daripada yang sediakan oleh entiti lain disebabkan urus niaga yang berlainan jenis.

Jurnal am pula disediakan untuk merekod urus niaga yang tidak sesuai direkodkan ke dalam jurnal khas. Antara urus niaga yang direkodkan dalam jurnal am ialah urus niaga pembelian aset secara kredit (selain daripada barang niaga), pelupusan aset tetap, ambilan stok, urus niaga berkaitan catatan pelarasan, pembetulan, penutup dan pembalik.

Ringkasan beberapa jenis jurnal yang kerap disimpan serta fungsi setiap satu diberikan di bawah:

Jenis Jurnal	Fungsi
Jurnal Belian	Merekodkan semua belian barang niaga secara kredit (atau berhutang)
Jurnal Pulangan Belian	Merekodkan semua pulangan belian
Jurnal Jualan	Merekodkan semua jualan barang niaga secara kredit (atau berhutang)
Jurnal Pulangan Jualan	Merekodkan semua pulangan jualan
Jurnal Penerimaan Tunai (bahagian kiri/debit Buku Tunai)	Merekodkan semua penerimaan tunai
Jurnal Pembayaran Tunai (bahagian kanan/kredit Buku Tunai)	Merekodkan semua pembayaran tunai
Jurnal Am	Merekodkan semua urus niaga lain yang tidak sesuai direkodkan dalam jurnal khas

Seksyen seterusnya memberi contoh bagaimana jurnal disediakan. Perhatikan lajur-lajur yang terlibat dan butiran yang diisi dalam setiap lajur.

Secara am, maklumat penting yang sepatutnya terdapat dalam setiap jurnal terdiri daripada nama jurnal, tarikh urus niaga berlaku, nama serta rujukan (kod atau maklumat lain) akaun-akaun yang terlibat, nilai mata wang urus niaga serta maklumat tambahan bergantung kepada jenis jurnal seperti rujukan dokumen punca dan penjelasan ringkas mengenai urus niaga.

Seperkara lagi yang perlu diambil maklum mengenai jurnal ialah maklumat dari semua jurnal akan dipindahkan atau diposkan ke dalam akaun di lejar. Setiap urus niaga perlu direkodkan sekurang-kurangnya dua kali, satu di sebelah debit dan satu lagi di sebelah kredit. Setiap jenis jurnal memberikan maklumat mengenai akaun-akaun dalam lejar yang akan didebit atau kredit. Hanya cara maklumat ini dipersembahkan kelihatan berbeza. Isu ini akan dibincangkan lagi dalam seksyen seterusnya apabila contoh jurnal secara terperinci diberikan.

Jurnal Am
Contoh jurnal am diberikan di bawah:

Tarikh	Perkara	Kod akaun	Debit	Kredit
1/1/01	Bangunan Kereta Modal (memasukkan tunai dan kereta sebagai modal)	1010 1210 3210	150000 25000	175000

Maklumat dalam jurnal di atas menerangkan bahawa akaun bangunan dan kereta akan didebitkan masing-masing dengan RM150,000 dan RM25,000 dan akaun modal pula dikreditkan dengan RM175,000.

Jurnal khas
Contoh beberapa jenis jurnal khas adalah seperti berikut:

Jurnal penerimaan tunai

Tarikh	Rujukan dokumen	Perkara	Kod akaun	Jumlah diskaun jualan	Tunai	Bank	Jualan	Penghutang	Lain-lain
2/1/01		Jualan	3400		5000		5000

Jurnal pembayaran tunai

Tarikh	Rujukan dokumen	Perkara	Kod akaun	Jumlah diskaun Belian	Tunai	Bank	Belian	Pemiutang	Lain-lain
2/1/01		Pemiutang	2400		2500			2500

Bagi anda yang biasa dengan penggunaan buku tunai, anda tidak perlu bimbang dengan penyediaan kedua-dua jenis jurnal di atas. Ini adalah kerana kedua-duanya merupakan bahagian-bahagian tertentu buku tunai. Jurnal penerimaan tunai merupakan bahagian kiri atau debit buku tunai manakala jurnal pembayaran tunai merupakan bahagian kanan atau kredit buku tunai. Bagi kedua-dua jenis jurnal tunai ini, bilangan lajur selepas lajur “Kod akaun” tidak terhad. Lajur “lain-lain” seperti contoh di atas, masih boleh dipecahkan secara lebih terperinci. Walau bagaimanapun, bilangan minimum lajur selepas lajur “Kod akaun” ialah satu iaitu untuk tunai atau bank bergantung kepada kehendak entiti.

Amalan untuk menyediakan lajur yang khas untuk jualan, penghutang serta diskaun jualan (juga dikenali sebagai diskaun diberi) bagi jurnal penerimaan tunai dan lajur khas untuk belian, pemiutang serta diskaun belian (juga dikenali sebagai diskaun diterima) bagi jurnal pembayaran tunai adalah untuk memudahkan pindahan ke lejar. Umpamanya bagi jurnal penerimaan tunai, sekiranya entiti kerap menerima tunai daripada penghutang, adalah lebih mudah jika setiap urus niaga tunai daripada penghutang diasingkan ke dalam satu lajur dan kemudiannya dijumlahkan terlebih dahulu untuk diposkan ke akaun penghutang dan tunai.

Untuk jurnal penerimaan tunai, akaun yang akan didebitkan ialah akaun tunai dan diskaun jualan manakala akaun yang akan dikreditkan ialah akaun jualan, penghutang dan lain-lain. Untuk jurnal pembayaran tunai pula, akaun yang akan didebitkan ialah akaun belian, pemiutang dan lain-lain manakala akaun yang akan dikreditkan ialah akaun tunai dan diskaun belian.

Jurnal jualan

Tarikh	No. Invois	Penghutang	Kod akaun	Amaun
2/01/01	1210	Ali	1030-01	400
5/01/01	1211	Baba	1030-02	300
10/01/01	1212	Bujang	1030-03	500
12/01/01	1213	Chaca	1030-04	200
17/01/01	1214	Dee Dee	1030-08	450
23/01/01	1215	Eng	1030-06	250
				2100

Bagi contoh jurnal jualan di atas, jumlah penghutang RM2,100 akan diposkan ke sebelah debit akaun Kawalan Penghutang dan ke sebelah kredit akaun jualan dalam lejar am . Pada masa yang masa, hutang individu yang dibuat oleh setiap penghutang akan diposkan ke akaun masing-masing di sebelah debit juga dalam lejar kecil atau subsidiari. Ia bukan lah sebahagian dari catatan beregu tetapi dilakukan untuk tujuan kawalan untuk mengetahui jumlah hutang setiap penghutang.

Contoh jurnal pulangan jualan diberikan di bawah.

Jurnal pulangan jualan

Tarikh	Nota debit	Penghutang	Kod akaun	Amaun
16/01/01	110	Ali	1030-01	50
25/01/01	111	Baba	1030-02	100
				150

Jumlah sebanyak RM150 akan direkodkan ke akaun pulangan jualan di sebelah debit manakala akaun kawalan penghutang di sebelah kredit menandakan pengurangan kepada jumlah yang dihutang oleh penghutang. Seperti contoh jualan kredit yang memberi kesan kepada akaun penghutang individu dalam lejar subsidiari, pulangan jualan daripada setiap penghutang individu juga direkodkan dalam akaun penghutang individu dalam lejar subsidiari tetapi di sebelah kredit.

Bagi jurnal belian pula, akaun pemiutang dan belian pula yang terlibat seperti di tunjukkan dalam contoh di bawah.

Jurnal belian

Tarikh	No. Invois	Pemiutang	Kod akaun	Amaun
2/01/01	2100	Doo	2100-01	500
5/01/01	2100	Ree	2100-02	300
10/01/01	2100	Mee	2100-03	200
				1000

Jumlah RM1,000 akan diposkan ke akaun Kawalan Pemiutang di sebelah kredit dan akaun Belian di sebelah debit. Akaun pemiutang individu dalam lejar subsidiari juga dikreditkan jumlah hutang masing-masing.

Jurnal pulangan belian yang menunjukkan pengurangan belian dari pemiutang kesan daripada pulangan barang niaga yang telah dibeli ditunjukkan di bawah.

Jurnal pulangan belian

Tarikh	Nota Kredit	Pemiutang	Kod akaun	Amaun
16/01/01	210	Doo	2100-01	50
25/01/01	211	Ree	2100-02	50
				100

Dalam contoh ini, jumlah sebanyak RM100 akan direkodkan ke akaun pulangan belian di sebelah kredit dan akaun kawalan pemiutang di sebelah debit. Jumlah pulangan yang dibuat kepada pemiutang individu ditunjukkan juga dalam akaun pemiutang individu di lejar subsidiari di sebelah debit.

Setelah anda memahami maksud jurnal dan bagaimana menyediakan catatan jurnal anda bolehlah melaksanakan latihan melalui Menu Simulasi

Lejar

Lejar terdiri daripada seluruh kumpulan akaun yang disediakan oleh entiti. Terdapat dua jenis lejar iaitu lejar am dan lejar subsidiari. Semua maklumat dari jurnal dipindahkan ke lejar sebelum sebarang penyata kewangan boleh disediakan. Lejar dibuat bertujuan untuk mengasingkan kesan urus niaga ke atas akaun-akaun secara terperinci untuk memudahkan penyediaan penyata kewangan. Setiap catatan dalam jurnal dipindahkan ke dalam lejar am sahaja ataupun lejar am dan lejar subsidiari. Lejar subsidiari menyokong lejar am. Kebanyakan catatan memerlukan pemindahan ke lejar am sahaja. Catatan yang memerlukan pindahan kepada kedua-dua lejar am dan subsidiari adalah catatan bagi akaun yang mempunyai akaun-akaun kecil yang banyak seperti akaun penghutang yang terdiri daripada beberapa akaun penghutang individu. Dalam kes ini, semua akaun penghutang individu dibuka dalam lejar subsidiari manakala akaun “besar” atau dikenali sebagai akaun kawalan dibuka dalam lejar am. Sekiranya bahagian debit semua akaun penghutang individu dicampur, jumlahnya adalah seperti jumlah bahagian debit akaun kawalan. Demikian juga keadaannya dengan bahagian kredit. Peraturan simpan kira yang anda pelajari dalam bahagian terdahulu perlu diaplikasikan dalam menyediakan akaun-akaun dalam lejar berkaitan.

Setelah anda memahami maksud lejar dan bagaimana menyediakannya berdasarkan peraturan yang relevan, anda bolehlah melaksanakan aktiviti yang berkaitan dalam Menu Simulasi.

Kitaran Perakaunan

Langkah dalam satu kitaran perakaunan

Untuk menyediakan penyata kewangan, beberapa proses perlu diikuti secara sistematik. Langkah-langkah dalam kitaran perakaunan tidak boleh dilangkau kerana setiap langkah memerlukan maklumat hasil daripada langkah terdahulu.

Langkah-langkah tersebut diberikan di dalam rajah berikut:

Rajah 1: Langkah dalam satu kitaran perakaunan

Diadaptasi dari: Arfah Salleh (1994). Kitaran Perakaunan, cetakan semula 2001, Penerbit UPM.

Langkah yang diberikan dalam rajah terdahulu adalah berdasarkan amalan perakaunan. Namun, bagi tujuan pembelajaran, sedikit perbezaan dibuat kepada langkah dalam satu kitaran. Bagi memudahkan anda memahami kesan catatan pelarasan ke atas rekod perakaunan, imbangan duga biasanya disediakan sebanyak dua kali, iaitu satu sebelum mengambil kira catatan pelarasan dan satu lagi selepas catatan pelarasan dibuat.

Asas Perakaunan

Asas Perakaunan

Asas perakaunan bermaksud bagaimana pengiktirafan kepada urus niaga dibuat. Asas perakaunan bukan bermaksud cara urus niaga dilakukan iaitu sama ada urus niaga tunai atau urus niaga kredit, tetapi hanya bermaksud bagaimana pilihan dibuat ke atas urus niaga untuk dihitungkan prestasi dalam satu-satu tempoh. Pemilihan asas perakaunan memberi kesan secara langsung kepada jumlah untung atau rugi yang dihitung. Terdapat dua asas perakaunan iaitu asas tunai dan akruan.

Asas Akruan
Sesebuah perniagaan perlu menyediakan penyata kewangan mengikut asas akruan kecuali maklumat aliran tunai.

Mengikut perakaunan asas akruan, urus niaga dan peristiwa diiktiraf apabila ia berlaku (bukan bila tunai diterima atau dibayar) dan direkodkan dalam rekod perakaunan tempoh urus niaga tersebut berlaku. Seterusnya urus niaga tersebut dilaporkan dalam penyata kewangan dalam tempoh yang sama.

Belanja diiktiraf dalam penyata pendapatan berdasarkan perkaitan langsung di antara kos yang dikenakan (incurred) dengan perolehan item tertentu pendapatan. Ini adalah untuk memastikan belanja dipadankan dengan pendapatan yang berkaitan. Semua kos berkaitan aktiviti penjanaan hasil dalam tempoh tersebut juga dilaporkan dalam tempoh yang sama walaupun bayaran ke atas perbelanjaan belum dibuat.

Sebagai contoh, dalam bulan Januari 20X1 hasil jualan terdiri daripada RM10 ribu jualan secara tunai dan RM3 ribu secara kredit. Kutipan untuk jualan kredit bulan Januari diterima dalam bulan Februari 20X1. Berapakah jumlah jualan yang harus diiktiraf dalam bulan Januari? Mengikut perakaunan asas akruan, jualan dalam bulan Januari 20X1 ialah RM13 ribu walaupun RM10 ribu sahaja kutipan diterima dalam bulan Januari 20X1.

Asas Tunai
Peraturan perakaunan semasa tidak membenarkan perniagaan mengiktiraf hasil dan belanja mengikut asas tunai. Namun di sini diberikan sedikit penjelasan mengenai perakaunan asas tunai. Mengikut amalan perakaunan asas tunai, tumpuan harus diberi kepada aliran tunai masuk dan keluar dalam sesuatu tempoh BUKAN berdasarkan tempoh urus niaga berlaku. Untuk memudahkan perbandingan, kita gunakan contoh terdahulu di mana dalam bulan Januari 20X1, hasil jualan terdiri daripada RM10 ribu secara tunai dan RM3 ribu secara kredit serta kutipan jualan kredit hanya diperolehi dalam bulan Februari 20X1. Jika perakaunan tunai diamalkan, hasil yang dilaporkan dalam bulan Januari 20X1 ialah RM10 ribu sahaja bukan RM13 ribu seperti mana yang akan laporkan mengikut asas akruan.

Persamaan Perakaunan

Persamaan Akaun

Tata cara sistem perekodan bagi perakaunan kewangan adalah sebenarnya berasaskan ide yang sangat ringkas iaitu dalam bentuk satu persamaan yang dikenali sebagai persamaan perakaunan. Ia kedengaran agak kompleks tetapi amat senang untuk difahami. Semua urus niaga bagi sesebuah entiti mengambil bentuk akaun apabila direkodkan ke dalam sistem perekodan perakaunan kewangan. Di antara contoh urus niaga adalah seperti menjual, membeli, memberi atau menerima perkhidmatan atau mendapat pinjaman. Kesemua urus niaga ini akan memberi kesan ke atas persamaan perakaunan.

Urus niaga akan direkodkan ke dalam buku-buku akaun dengan menggunakan andaian dan prinsip-prinsip asas seperti yang telah anda pelajari dalam bahagian lain dalam Menu Pembelajaran. Urus niaga ini akan diasingkan mengikut klasifikasi akaun yang telah ditetapkan.

Sebelum kita membincangkan persamaan perakaunan, anda perlu memahami konsep atau andaian entiti berasingan yang telah dibincangkan dalam bahagian yang terdahulu. Persamaan perakaunan adalah terhasil daripada andaian itu. Sebagai ulangan, mengikut andaian entiti berasingan, perniagaan dianggap terasing dan terpisah daripada pemilik dan pihak luar lain.

Setiap perniagaan mempunyai aset yang disumbangkan oleh pelbagai pihak iaitu pemilik dan pihak bukan pemilik. Bagi perniagaan milik peniaga tunggal, pada permulaan perniagaan, aset perniagaan biasanya akan disumbangkan oleh pemilik melalui pelaburan modal ke dalam perniagaannya sendiri. Modal yang disumbangkannya itu boleh dalam bentuk tunai atau aset lain yang akan menjadi hak kepada perniagaan. Jika situasi ini dilihat dari aspek lain, hak atau sumber yang ada dalam perniagaan tadi terjadi atau datangnya dari punca tertentu, dalam contoh ini, dari pemilik. Andaikan pada permulaan sesebuah perniagaan pemiliknya membekalkan semua sumber perniagaan. Ini dapat ditunjukkan seperti berikut :

Tunai atau sumber dalam perniagaan menjadi hak perniagaan atau dipanggil aset perniagaan. Seperti yang anda telah pelajari, punca dalam bentuk modal dari pemilik dinamakan ekuiti pemilik. Ini bermakna untuk persamaan di atas, bila pemilik membekalkan semua sumber, ia boleh ditunjukkan seperti berikut :

Sumber dalam perniagaan = Punca dari pemilik

Bagaimanapun, biasanya sumber atau aset perniagaan boleh datang daripada punca selain daripada pemilik, umpamanya orang lain seperti pihak bank dan pembekal. Ini bermakna pihak luaran ini juga mempunyai hak atau ekuiti ke atas sebahagian daripada aset perniagaan. Seperti yang anda juga sudah maklum, hak atau ekuiti pihak luar ke atas sumber perniagaan dinamakan liabiliti. Dalam situasi di mana sumber perniagaan berpunca daripada ekuiti pemilik dan liabiliti, persamaan perakaunan perlulah menggambarkan situasi ini. Justeru itu, persamaan bertukar menjadi;

Aset (tunai/bangunan/lain-lain) = Ekuiti Pemilik

Maksud aset, liabiliti dan ekuiti pemilik telah diberikan dalam bahagian terdahulu. Secara ringkas, aset adalah item yang dimiliki oleh entiti dan boleh memberikan perkhidmatan atau manfaat di masa hadapan. Liabiliti ialah tuntutan atau hak ke atas aset entiti perniagaan daripada pihak di luar entiti tersebut dan ekuiti pemilik adalah merupakan tuntutan atau hak pemilik ke atas aset perniagaan yang dimilikinya. Ekuiti pemilik mencerminkan jumlah kepentingan pemilik dalam perniagaan.

Persamaan perakaunan dalam bentuk di atas adalah untuk semua jenis perniagaan tidak kira milikan tunggal, perkongsian atau syarikat. Persamaan perakaunan sebenarnya menggambarkan pertalian di antara jumlah aset, liabiliti dan ekuiti pemilik sesebuah entiti perniagaan pada satu tarikh tertentu. Konsep persamaan perakaunan merumuskan bahawa pada bila-bila masa aset adalah bersamaan dengan ekuiti. Ekuiti pula boleh dibahagikan kepada ekuiti luar (liabiliti) dan ekuiti pemilik. Jumlah ekuiti pemilik boleh bertambah jika pemilik menambahkan jumlah modal atau berkurangan jika pemilik mengeluarkan modal. Pengeluaran ekuiti pemilik dipanggil ambilan. Ambilan bagi syarikat adalah dalam bentuk dividen.

Oleh kerana ekuiti pemilik juga akan bertambah sekiranya perniagaan mendapat untung dan boleh berkurang sekiranya perniagaan mendapat rugi, persamaan perakaunan juga boleh dinyatakan seperti berikut:

Aset = Liabiliti + Ekuiti Pemilik +/- Untung/Rugi

Untung atau rugi dikira dengan menggunakan formula:
Untung/rugi = Hasil -Belanja

Persamaan perakaunan jika dikembangkan akan menjadi:

Aset = Liabiliti + Ekuiti Pemilik + Hasil – Belanja

Kesan urus niaga ke atas persamaan perakaunan
Sebelum kita membincangkan kesan urus niaga ke atas persamaan perakaunan, anda perlu terlebih dahulu faham apa itu urus niaga. Urus niaga adalah peristiwa kewangan yang mempengaruhi unsur-unsur atau komponen yang terdapat dalam persamaan perakaunan dan juga kedudukan kewangan sesebuah perniagaan. Setiap urus niaga mesti dianalisis untuk mengkaji kesannya ke atas aset, liabiliti dan ekuiti pemilik perniagaan. Setiap urus niaga akan menyebabkan sekurang-kurangnya dua item berubah. Sebagai panduan anda boleh menggunakan langkah di bawah untuk melihat kesan urus niaga terhadap sesuatu persamaan perakaunan. Contoh juga ada disertakan sebagai penjelasan kepada langkah tersebut.

Langkah	Aktiviti
1	Perhatikan dan fikir mengenai urus niaga
2	Tentukan akaun, pengelasan akaun dan kesannya ke atas persamaan perakaunan
3	Periksa persamaan perakaunan untuk imbangan. Jika tidak seimbang, kesilapan mungkin berlaku pada langkah 1 dan 2

Contoh 1 : Kemasukan/pertambahan modal
Pada 2 Januari 200X, Kee Lin, seorang yang bersemangat keusahawanan memulakan perniagaan mencuci pakaian dengan menyumbangkan wang tunai ke dalam perniagaan sebanyak RM100,000.

Untuk memulakan pengenalpastian kesan urus niaga ini ke atas persamaan perakaunan, kita cuba ikuti langkah di atas. Anda tentu sedia maklum bahawa dari segi disiplin perakaunan, Kee Lin dan perniagaannya adalah dua entiti yang berbeza. Justeru itu, kita tidak boleh mencampuradukkan wang peribadi dengan wang yang dicarum ke dalam perniagaan.

Dengan caruman Kee Lin, sejumlah wang tunai sebanyak RM100,000 telah wujud di dalam perniagaan mencuci pakaian dan wang tunai tersebut menjadi aset kepada perniagaan itu. Sementara itu, Kee Lin sebagai pemilik mempunyai tuntutan dalam bentuk modal terhadap tunai tersebut sebanyak RM100,000 juga. Dengan ini, kesan terhadap persamaan perakaunan ialah:

Aset dalam bentuk tunai, bertambah; ekuiti pemilik dalam bentuk modal bertambah seperti berikut:

	ASET	=	LIABILITI	+	EKUITI PEMILIK
Asal	–		–		–
Menjadi	Tunai 100,000		–		Modal 100,000

Contoh 2 : Pembelian Aset
Untuk memulakan operasi perniagaan, Kee Lin memerlukan beberapa buah mesin basuh untuk kegunaan industri. Oleh kerana perniagaannya mempunyai tunai yang tidak mencukupi, Kee Lin mengambil keputusan membeli tiga buah mesin basuh industri(RM30,000 seunit) dan sebuah mesin pengering berharga RM40,000 dengan membayar tunai sebanyak RM40,000 dan selebihnya secara hutang dari Lusoh Mesin Bhd. Pembelian mesin tersebut jika ditunjukkan dalam persamaan perakaunan mempunyai kesan:

Aset dalam bentuk Mesin, bertambah; aset dalam bentuk Tunai, berkurang; dan liabiliti dalam bentuk pinjaman daripada Lusoh Mesin Bhd bertambah.

	ASET	=	LIABILITI	+	EKUITI PEMILIK
Asal	Tunai 100,000		–		Modal 100,000
Perubahan	+ Mesin 130,000 Tunai 40,000		+ Lusoh Mesin Bhd 90,000
Menjadi	Tunai 60,000 Mesin 130,000		Lusoh Mesin Bhd 90,000		Modal 100,000

Contoh 3 : Pengurangan modal
Tidak lama kemudian, Kee Lin memerlukan wang tunai untuk tujuan peribadi. Kee Lin mengambil tunai dari perniagaannya sebanyak RM10,000. Dengan mengambil tunai untuk kegunaan peribadi, Kee Lin bukan sahaja telah mengurangkan aset tunai perniagaan, ia juga telah menarik balik RM10,000 daripada modalnya. Seperti yang diterangkan dalam bahagian terdahulu, pengeluaran modal ini dikatakan ambilan. Pendek kata setiap kali Kee Lin mengeluarkan aset perniagaan (tunai atau bukan tunai) untuk kegunaan peribadi, beliau dikatakan melakukan ambilan, maka ekuiti pemilik akan berkurangan. Urus niaga ambilan tadi memberi kesan kepada persamaan perakaunan seperti berikut:

Aset dalam bentuk tunai berkurang, ekuiti pemilik dalam bentuk modal juga berkurang.

	ASET	=	LIABILITI	+	EKUITI PEMILIK
Asal	Tunai 60,000 Mesin 130,000		Lusoh Mesin Bhd 90,000		Modal 100,000
Perubahan	– Tunai 10,000				– Modal 10,000
Menjadi	Tunai 50,000 Mesin 130,000		Lusoh Mesin Bhd 90,000		Modal 90,000

Peringatan: Sebaik-baiknya seorang pemilik tidak membuat sebarang ambilan selagi perniagaan belum mendapat untung. Ini adalah kerana jika ambilan terus dibuat dalam keadaan di mana untung belum dibuat, ambilan ini akan menjejaskan jumlah modal asal. Jika amalan ini berlarutan, modal perniagaan akan berkurangan. Dengan berkurangnya modal, aset perniagaan akan pupus dan lama kelamaan perniagaan terpaksa menutup operasi kerana perniagaan yang tidak mempunyai sumber yang mencukupi akan menghadapi masalah.

Contoh 4 : Pertambahan Pinjaman
Oleh kerana Kee Lin berpendapat bahawa perniagaannya mungkin boleh berkembang maju kerana lokasi yang sesuai dan pelanggan yang ramai, beliau telah mengambil keputusan membuat pinjaman dari Bank Makmur untuk membesarkan lagi perniagaannya. Pinjaman tersebut bernilai RM200,000 dan beliau diberikan cek. Kesan urus niaga ini ialah:

Aset dalam bentuk tunai di bank bertambah; liabiliti dalam bentuk pinjaman bank bertambah seperti berikut:

	ASET	=	LIABILITI	+	EKUITI PEMILIK
Asal	Tunai 50,000 Mesin 130,000		Lusoh Mesin Bhd 90,000		Modal 90,000
Perubahan	+ Tunai 200,000		+ Bank Makmur 200,000
Menjadi	Tunai 250,000 Mesin 130,000		Lusoh Mesin Bhd 90,000 Bank Makmur 200,000		Modal 90,000

Contoh 5 : Pembayaran Pinjaman
Kee Lin membayar sebahagian hutangnya kepada pembekal mesin basuh. Wang tunai sebanyak RM50,000 telah digunakan untuk membayar hutang itu. Ini mengakibatkan aset tunai sebanyak RM50,000 berkurangan. Sementara itu, sebahagian liabiliti (hutang) perniagaan juga telah dikurangkan. Kesan urus niaga ini ialah seperti berikut:

Aset dalam bentuk tunai di bank berkurang; liabiliti dalam bentuk pinjaman dari Lusoh Mesin Bhd berkurang menjadi:

	ASET	=	LIABILITI	+	EKUITI PEMILIK
Asal	Tunai 250,000 Mesin 130,000		Lusoh Mesin Bhd 90,000 Bank Makmur 200,000		Modal 90,000
Perubahan	– Tunai 50,000		– Lusoh Mesin 50,000
Menjadi	Tunai 200,000 Mesin 130,000		Lusoh Mesin Bhd 40,000 Bank Makmur 200,000		Modal 90,000

Contoh 6 : Pertambahan Hasil
Lili Catering telah menghantar alas-alas meja dan napkin makan untuk dicuci. Kee Lin mengenakan bayaran untuk kerja-kerja membasuh dan menggosok sebanyak RM10,000. Setelah kerja-kerja tersebut siap, tunai diterima. Kesan urus niaga ini terhadap persamaan perakaunan adalah seperti berikut:

Aset dalam bentuk tunai bertambah; ekuiti pemilik bertambah kerana hasil bertambah

	ASET	=	LIABILITI	+	EKUITI PEMILIK
Asal	Tunai 200,000 Mesin 130,000		Lusoh Mesin Bhd 40,000 Bank Makmur 200,000		Modal 90,000
Perubahan	+ Tunai 10,000				+ Hasil 10,000
Menjadi	Tunai 210,000 Mesin 130,000		Lusoh Mesin Bhd 40,000 Bank Makmur 200,000		Modal 90,000 Untung/pendapatan tertahan 10,000

Contoh 7 : Perniagaan membuat perbelanjaan
Bagi perkhidmatan cucian dalam Contoh 6 di atas, Perniagaan Mencuci Pakaian Kee Lin telah menggunakan bahan cucian dan pelembut bernilai RM1,500 yang dibekalkan secara kredit oleh Pembekal Sop. Kee Lin juga telah menerima bil telefon daripada Time Telekom Bhd sebanyak RM200 dan elektrik dari Tenaga Nasional sebanyak RM300 bagi tempoh perniagaannya beroperasi. Bil telefon telah dibayar manakala elektrik belum. Kesan urus niaga ini ke atas persamaan perakaunan ialah:

Liabiliti bertambah; ekuiti pemilik berkurang kerana belanja bertambah.

	ASET	=	LIABILITI	+	EKUITI PEMILIK
Asal	Tunai 210,000 Mesin 130,000		Lusoh Mesin Bhd 40,000 Bank Makmur 200,000		Modal 90,000 Untung/pendapatan tertahan 10,000
Perubahan	– Tunai 200		+ Pembekal Sop 1,500 +Elektrik belum bayar 300		+ Belanja Bahan Mencuci 1,500 + Belanja Telefon 200 + Belanja Elektrik 300
Menjadi	Tunai 209,800 Mesin 130,000		Lusoh Mesin Bhd 40,000 Bank Makmur 200,000 + Pemiutang Sop 1,500 + Elektrik belum bayar 300		Modal 90,000 Unting/pendapatan tertahan 8,000

Peraturan simpan kira mengikut jenis akaun

Sebelum diterangkan peraturan simpan kira mengikut sistem catatan beregu, anda perlu memahami dahulu istilah debit dan kredit. Ini adalah kerana perkataan debit dan kredit merupakan istilah penting yang digunakan dalam peraturan simpan kira. Debit sebenarnya bermaksud sebelah kiri akaun manakala kredit pula di sebelah kanan akaun. Bentuk akaun mengikut format T berikut diberikan untuk menunjukkan debit dan kredit.

Namun, akaun boleh disediakan dalam bentuk lain umpamanya seperti di bawah:

Mengikut sistem catatan beregu, setiap urus niaga perlu direkodkan dalam dua catatan. Apabila catatan dibuat di sebelah kiri akaun, perbuatan itu dikatakan mendebit akaun. Sebaliknya, apabila catatan dibuat di sebelah kanan akaun, perbuatan itu dikatakan mengkredit akaun. Bagi setiap urus niaga catatan sebelah debit adalah bersamaan catatan sebelah kredit. Catatan debit dan kredit sentiasa melibatkan sekurang-kurangnya dua akaun. Namun akaun yang terlibat boleh dari pengelasan atau jenis yang sama. Contohnya apabila perniagaan memasukkan tunai ke dalam bank. Akaun Tunai di tangan berkurangan manakala akaun Bank pula bertambah. Kedua-dua akaun in adalah dari jenis aset.

Bagaimanakah anda boleh tahu sama ada akaun Tunai perlu didebitkan atau dikreditkan dalam urus niaga di atas? Bagaimana pula kedudukannya dengan akaun Bank?

Sebenar untuk mengetahui sama ada sesuatu catatan merupakan catatan debit atau kredit, anda perlu berpandu kepada jenis akaun tersebut iaitu sama ada dari jenis aset, liabiliti, ekuiti pemilik, hasil ataupun belanja. Bagi setiap jenis akaun, terdapat peraturan khas yang menentukan sama ada catatan itu merupakan catatan debit atau kredit.

Peraturan simpan kira yang perlu diamalkan diberikan dalam jadual di bawah.

Jadual: Peraturan perekodan mengikut jenis akaun

Jenis Akaun	Penambahan	Pengurangan
ASET	Debit	Kredit
LIABILITI	Kredit	Debit
EKUITI PEMILIK	Kredit	Debit
HASIL	Kredit	Debit
BELANJA	Debit	Kredit

Perhatikan bahawa bagi akaun aset dan belanja, sebarang penambahan di kedua-dua akaun itu memerlukan catatan debit dan sebarang pengurangan, catatan kredit. Peraturan simpan kira untuk liabiliti, hasil dan ekuiti pemilik adalah berlawanan .

Untuk memudahkan penggunaan peraturan simpan kira, langkah-langkah berikut boleh digunakan semasa menganalisis sesuatu urus niaga yang perlu direkodkan:

• Mengenal pasti akaun dan jenis kumpulan akaun yang terlibat dalam urus niaga berkenaan
• Menentukan kesan urus niaga tersebut ke atas baki akaun yang telah dikenal pasti, iaitu sama ada baki akaun akan bertambah atau berkurang
• Membuat catatan di sebelah debit atau kredit berdasarkan peraturan yang diberikan dalam Jadual di atas

Peraturan di atas perlu digunakan sewaktu anda menyediakan catatan jurnal dan pemindahan ke lejar. Lihat Jurnal dan Lejar dalam Modul Penyediaan Penyata dan Rekod Kewangan, Menu Pembelajaran.

Klasifikasi Akaun

Klasifikasi Akaun

Dalam perakaunan, semua jenis akaun boleh dikategorikan ke dalam 5 kumpulan utama iaitu:

• Aset
• Liabiliti
• Ekuiti Pemilik
• Hasil dan
• Belanja

Aset
Aset adalah sumber-sumber ekonomi yang dimiliki atau di bawah kawalan sesebuah entiti sama ada ia telah dibayar atau tidak. Aset adalah sesuatu yang digunakan untuk membantu dalam menjalankan operasi perniagaan. Aset terbahagi kepada dua kumpulan iaitu aset semasa dan bukan semasa.

Aset Semasa
Aset semasa adalah aset yang wujud untuk satu tempoh perakaunan dan mudah cair. Contoh aset semasa ialah tunai, penghutang, stok barang niaga, belanja pra bayar dan hasil belum terima.

Aset Bukan Semasa
Aset bukan semasa pula adalah aset lain yang tidak dikategorikan sebagai aset semasa. Aset bukan semasa terdiri daripada aset tetap dan pelaburan. Aset tetap adalah aset yang wujud lebih daripada satu tempoh kewangan, digunakan untuk membantu melaksanakan operasi perniagaan dan tidak mudah berubah bentuknya.

Aset tetap terbahagi kepada dua iaitu aset nyata atau ketara dan aset tak nyata atau tak ketara. Aset ketara adalah aset yang dapat dilihat secara fizikal seperti mesin, kereta dan peralatan manakala aset tak ketara pula merupakan aset tetap yang wujud tetapi tidak dapat dilihat secara fizikal seperti ihsan, paten, hak cipta dan tanda dagangan.

Pelaburan pula merupakan kategori aset bukan semasa yang merupakan aktiviti kewangan jangka panjang perniagaan. Ia mungkin tiada kaitan dengan aktiviti operasi biasa perniagaan. Pelaburan dibuat untuk membantu mengukuhkan kedudukan kewangan.

Liabiliti
Liabiliti merupakan tanggungan atau hutang entiti kepada pihak luar perniagaan. Liabiliti boleh dilihat sebagai hak pihak luar ke atas sumber atau aset perniagaan. Liabiliti terbahagi kepada dua kumpulan iaitu liabiliti semasa dan liabiliti jangka panjang dan tertunggak.

Liabiliti semasa
Liabiliti semasa adalah liabiliti yang wujud untuk satu tempoh perakaunan dan peminjam harus melangsaikan hutang tersebut dalam tempoh satu tahun perakaunan. Contoh liabiliti semasa ialah akaun belum bayar, pemiutang, nota belum bayar, pinjaman jangka pendek, overdraf bank dan lain-lain.

Liabiliti Jangka Panjang dan tertunggak
Liabiliti jangka panjang dan tertunggak adalah tanggungan atau hutang yang perlu dijelaskan dalam tempoh yang melebihi satu tahun. Contoh liabiliti jangka panjang dan tertunggak ialah pinjaman jangka panjang, nota belum bayar serta cukai yang tertunggak.

Ekuiti Pemilik
Ekuiti pemilik yang dimaksudkan adalah hak atau tuntutan terhadap aset perniagaan oleh pemilik perniagaan. Ekuiti pemilik merupakan jumlah pelaburan pemilik ke dalam perniagaan. Jumlah pelaburan ini adalah dalam bentuk sumber tertentu atau dikenali sebagai aset. Oleh itu bagi perniagaan yang tiada liabiliti, nilai ekuiti pemilik adalah bersamaan dengan nilai aset. Dalam bahagian terdahulu anda juga telah dimaklumkan bahawa sesebuah perniagaan mempunyai liabiliti jika perniagaan tersebut berhutang dengan pihak luar selain daripada pemilik. Liabiliti merupakan hak pihak luar ke atas sumber perniagaan. Justeru itu, bagi perniagaan yang mempunyai liabiliti, jumlah atau nilai ekuiti pemilik adalah lebihan perbezaan antara jumlah aset dengan jumlah liabiliti.

Ekuiti pemilik bagi setiap struktur pemilikan perniagaan adalah berlainan di mana:

• Bagi syarikat, ekuiti pemilik terdiri daripada modal berbayar, premium saham, perolehan tertahan dan rizab (lebihan terasing)
• Bagi perkongsian, ekuiti pemilik terdiri daripada jumlah keseluruhan akaun modal semua rakan kongsi
• Bagi perniagaan milikan tunggal pula, ekuiti pemilik terdiri daripada akaun modal yang disumbangkan oleh pemilik seorang sahaja.

Ekuiti pemilik boleh dibahagikan kepada dua jenis bergantung kepada cara diwujudkan. Ekuiti pemilik boleh berasal daripada aktiviti pembiayaan seperti modal ataupun daripada hasil pendapatan. Ekuiti dari kategori pertama dikenali sebagai rizab modal dan kategori kedua, rizab hasil. Semua ambilan oleh pemilik sepatutnya ditolak daripada rizab hasil. Aktiviti menilai semula aset perniagaan akan mengakibatkan penambahan atau pengurangan ekuiti pemilik atau lebih tepat, rizab penilaian semula iaitu sejenis rizab modal.

Hasil
Hasil merupakan tunai yang diterima atau bakal diterima daripada urus niaga yang dilakukan. Hasil daripada urus niaga penjualan barang/perkhidmatan oleh perniagaan kepada pelanggan akan mengakibatkan kenaikan nilai aset. Hasil merangkumi aktiviti biasa yang utama atau aktiviti sampingan. Contoh hasil ialah jualan, faedah dan sewa.

Urus niaga hasil boleh dipecahkan kepada kumpulan yang lebih kecil umpamanya hasil utama perniagaan, hasil operasi/kendalian lain, pendapatan pelaburan, hasil luar biasa dan sebagainya. Contoh beberapa kumpulan kecil pecahan hasil boleh dilihat dalam senarai kumpulan akaun program ASSET.

Belanja
Belanja pula merupakan kos perkhidmatan atau barang yang digunakan dalam proses menjanakan hasil atau menyokong aktiviti perniagaan. Urus niaga jenis belanja mengakibatkan bayaran tunai atau bakal dibayar. Contoh belanja ialah sewa, faedah, elektrik, air dan gaji. Terdapat juga belanja yang merupakan sebahagian daripada kos aset tetap yang perlu dihapus kira dalam setiap tempoh perakaunan. Belanja susut nilai merupakan contoh belanja jenis ini di mana bahagian aset yang dianggap digunakan dalam menjanakan hasil dalam sesuatu tempoh diagihkan sebagai kos dalam tempoh tersebut. Proses pengagihan kos (cost allocation) tersebut menepati prinsip pemadanan.

Dalam penyediaan penyata pendapatan, belanja selalunya dibahagikan kepada kumpulan yang lebih kecil. Antara kumpulan kecil ini ialah kumpulan kos kewangan, perbelanjaan am dan pentadbiran, perbelanjaan jualan dan pengedaran, perbelanjaan operasi/kendalian lain, perbelanjaan luar biasa dan sebagainya. Setiap belanja patut dikelaskan mengikut pengelasan yang sesuai. Belanja sewa, elektrik, air dan gaji umpamanya, agak sesuai dikelaskan sebagai perbelanjaan am dan pentadbiran.

Jika anda laksanakan tugasan menyediakan rekod perakaunan bagi sekurang-kurangnya satu tempoh menggunakan perisian ASSET, anda juga akan mendapati kategori belanja kos barang dijual. Disebabkan sistem perekodan yang diamalkan ialah sistem perekodan berkala, belanja kos barang dijual dibahagikan kepada kumpulan kecil lain iaitu belanja kos barang dijual: stok awal; kos barang dijual: belian; dan kos barang dijual: stok akhir. Untuk memahami kenapa ini terjadi, anda boleh merujuk kepada bahagian Sistem Perekodan Stok/Inventori dan Kesannya ke atas Penyata Pendapatan. Pada tahap ini, anda hanya perlu maklum bahawa sekiranya anda menggunakan sistem merekod stok atau inventori menggunakan sistem perekodan berkala, belanja kos barang dijual tidak perlu dipecahkan kepada kategori yang lebih terperinci.

Peringatan: Sekiranya terdapat urus niaga yang tidak memenuhi ciri mana-mana 5 jenis akaun yang telah ditetapkan, tetapi mempunyai kesan ke atas mana-mana akaun tersebut, urus niaga itu sepatutnya diletakkan ke dalam kelas akaun di mana kesannya akan berlawanan dengan akaun tersebut. Contohnya, akaun Peruntukan Hutang Ragu yang sememangnya tidak memenuhi ciri mana-mana 5 jenis akaun yang telah ditetapkan. Dalam kes ini, memandangkan akaun Peruntukan Hutang Ragu mengurangkan nilai aset, akaun ini dianggap sebagai akaun Kontra atau “Berlawanan” aset.

Konsep Asas Perakaunan

Konsep Asas Perakaunan

Andaian dan Prinsip Asas Perakaunan

Dalam perakaunan terdapat beberapa andaian dan prinsip yang menjadi asas kepada cara perakaunan diamalkan. Andaian dan prinsip tersebut menjadi panduan kepada bagaimana penyata perakaunan disediakan. Melalui perisian ini, anda diperkenalkan kepada beberapa andaian dan prinsip penting dalam perakaunan. Antara andaian dan prinsip asas yang dibincangkan ialah:

Entiti berasingan (separate entity)
Untuk tujuan perakaunan, sesebuah perniagaan dianggap sebagai satu entiti yang bebas dan terpisah daripada pemiliknya walaupun dari segi perundangan beberapa jenis pemilikan tidak dianggap asing daripada tuan punya. Penyata kewangan sepatutnya menyediakan maklumat tentang perniagaan bukan tentang hal ehwal pemilik perniagaan.

Jika sesuatu perniagaan dimiliki hanya oleh seorang individu (peniaga tunggal) atau sekumpulan individu (perkongsian), undang-undang tidak membezakan antara perniagaan dan pemiliknya. Tetapi jika bentuk perniagaan ialah syarikat, ia adalah entiti perundangan iaitu di segi undang-undang ia dianggap berasingan atau berbeza dan terpisah daripada pemegang saham yang memilikinya.

Bagi tujuan perakaunan, sesuatu perniagaan dianggap sebagai satu entiti yang bebas walau apa pun status perundangan.

Sebagai contoh, jika pemilik tunggal perniagaan menggunakan aset tunai perusahaan untuk membayar bil elektrik rumahnya, belanja tersebut tidak boleh direkodkan sebagai belanja elektrik perniagaan. Tunai yang digunakan perlu direkodkan kerana aset perniagaan telah berkurangan tetapi catatan beregu ialah dengan akaun yang menunjukkan pengurangan hak pemilik tersebut.

Konsep entiti berasingan hendaklah dipatuhi pada setiap masa supaya prestasi perniagaan yang diukur sememangnya berkaitan dengan perniagaan sahaja.

Usaha berterusan (going concern)
Apabila menyediakan penyata kewangan, pihak pengurusan perlu menilai keupayaan sesebuah perusahaan untuk terus beroperasi sebagai satu usaha berterusan. Penyata kewangan disediakan dengan mengandaikan usaha berterusan kecuali perusahaan bercadang untuk membubarkan perniagaan atau menghentikan perniagaan, atau tidak ada pilihan kecuali menutup perniagaan. Andaian ini bermaksud sesebuah perniagaan itu dianggap akan terus beroperasi secara berterusan sehinggalah perniagaan mengumumkan sebaliknya.

Semasa membuat penilaian, jika pihak pengurusan sedar akan ketidakpastian yang matan/material berkaitan dengan peristiwa atau keadaan yang mungkin menimbulkan keraguan tentang keupayaan perusahaan untuk terus beroperasi sebagai satu usaha berterusan, ketidakpastian ini mesti didedahkan.

Jika penyata kewangan tidak disediakan dengan menggunakan andaian usaha berterusan, fakta ini mesti didedahkan bersama-sama dengan i)asas yang digunakan untuk menyediakan penyata kewangan dan ii)sebab mengapa perusahaan tidak dianggap sebagai satu usaha berterusan.

Asas akruan (accrual basis)
Sesebuah perusahaan perlu menyediakan penyata kewangan mengikut asas akruan kecuali maklumat aliran tunai.

Mengikut perakaunan asas akruan, urus niaga dan peristiwa diiktiraf apabila ia berlaku (bukan bila tunai diterima atau dibayar). Ini bermaksud semua urus niaga direkodkan sebagai urus niaga tempoh ia berlaku dan seterusnya dilaporkan dalam penyata kewangan dalam tempoh yang sama.

Sebagai contoh, andaikan perniagaan membeli barang niaga pada bulan Januari X1 dan bayaran hanya dibuat pada bulan Januari X2. Mengikut perakaunan asas akruan, urus niaga ini perlulah dilaporkan dalam tahun perakaunan X1 bukan X2.

Belanja diiktiraf dalam penyata pendapatan berdasarkan perkaitan langsung di antara belanja tersebut dengan hasil yang diperoleh. Oleh itu setiap urus niaga yang dilaporkan dalam sesuatu laporan perakaunan yang disediakan berdasarkan asas akruan adalah sememangnya berkaitan tempoh yang diliputi oleh laporan tersebut. Ini bermakna sesuatu penyata pendapatan itu akan mencakupi semua hasil yang terjadi dalam tempoh yang dilaporkan serta belanja yang berkaitan dengan tempoh laporan yang sama. Belanja dikatakan sebagai dipadankan dengan pendapatan yang berkaitan.

Pemadanan (matching)
Mengikut prinsip ini, untuk menentukan untung/rugi sesuatu tempoh, hasil yang diperolehi bagi satu tempoh mesti dipadankan dengan belanja yang dikenakan untuk memperolehi hasil bagi tempoh yang sama. Konsep ini adalah penting untuk mengukur prestasi sesebuah perniagaan bagi sesuatu tempoh.

Sebagai contoh, barang niaga sebanyak 10 unit telah dibeli di awal tempoh perakaunan dengan kos RM1.00 setiap satu. Dalam tempoh perakaunan tersebut, 7 unit telah dijual pada harga RM1.20 satu. Jika prestasi perniagaan diukur dalam tempoh ini, nilai jualan ialah RM8.40 dan kos barang niaga yang telah dijual ini ialah RM7.00 bukan RM10.00. Ini adalah kerana dalam menjanakan hasil sebanyak RM8.40, hanya 7 unit barang niaga dijual bukan 10. Sekiranya terdapat belanja lain bagi perkhidmatan atau perkara lain yang terpaksa ditanggung bagi menjanakan hasil RM8.40 itu, belanja-belanja ini juga perlu ditolak daripada RM8.40 sebagai mematuhi konsep pemadanan.

Ketekalan dalam persembahan (consistency)
Persembahan dan klasifikasi item dalam penyata kewangan mesti dikekalkan dari satu tempoh ke tempoh berikutnya kecuali:

• terdapat satu perubahan yang signifikan dalam sifat operasi perusahaan; atau satu kajian semula persembahan penyata kewangan menunjukkan bahawa perubahan (dalam persembahan dan klasifikasi) akan menghasilkan satu persembahan urus niaga dan peristiwa yang lebih sesuai; atau
• terdapat satu perubahan dalam persembahan yang diperlukan oleh satu piawaian MASB atau sebarang pengumuman teknikal yang diterbitkan oleh MASB atau peraturan/arahan lain.

Contohnya dalam isu kaedah susut nilai, sekiranya perusahaan telah memilih salah satu daripada beberapa kaedah yang dibenarkan mengikut peraturan Piawaian MASB sebagai dasar perakaunannya, kaedah ini hendaklah dikekalkan dalam semua tempoh pelaporan perakaunan kecuali jika salah satu ataupun kedua-dua situasi di atas timbul.

Kematanan/materialiti (materiality)
Maklumat dianggap matan sekiranya maklumat itu, jika tidak didedahkan (undisclosed), boleh mempengaruhi keputusan ekonomi yang dibuat oleh pengguna berasaskan penyata kewangan.

Kematanan bergantung kepada saiz dan sifat sesuatu item yang dinilai dalam keadaan tertentu. Kedua-dua ciri ini dinilai bersama. Salah satu ciri ini boleh jadi faktor penentu.

Keperluan pendedahan spesifik piawaian MASB tidak perlu dipatuhi jika maklumat yang dihasilkan adalah tidak material.

Dari segi persembahan, setiap item yang matan/material perlu dipersembahkan secara berasingan dalam penyata kewangan. Item yang tidak material perlu dijumlahkan dengan item yang sama sifat atau fungsinya dan tidak perlu dipersembahkan secara berasingan.

Unit kewangan (money measurement)
Perakaunan kewangan hanya melaporkan maklumat yang boleh diukur dalam unit kewangan. Sebagai contoh, aset perniagaan yang tidak dapat diukur dalam unit kewangan seperti bilangan pekerja mahir tidak diambil kira dalam penyata kewangan. Setiap negara akan menggunakan unit mata wang tersendiri. Oleh yang demikian, jika anda ingin membandingkan penyata perakaunan yang disediakan berdasarkan unit mata wang yang berbeza, anda perlulah menukarkan unit kewangan setiap penyata kepada unit yang sama mengikut pilihan anda. Jika penukaran kepada unit yang sama tidak dilakukan, maklumat yang diperolehi tidak mempunyai makna.

Tempoh atau jangka masa perakaunan (accounting period)
Walaupun dalam bahagian terdahulu anda dimaklumkan bahawa sesebuah perusahaan itu diandaikan akan berterusan usianya, bagi tujuan mengukur prestasi, usia perniagaan itu dianggap boleh dibahagikan kepada beberapa tempoh/jangka masa. Kebiasaannya penyata kewangan disediakan setahun sekali. Tahun perakaunan tidak semestinya sama dengan tahun kalendar. Dengan mengamalkan sistem perekodan secara berkomputer, penyediaan penyata kewangan mengikut tempoh-tempoh yang lebih pendek sehinggakan kepada setiap satu jam jika perlu, dapat dilaksanakan dengan mudah.

Kos Sejarah (historical cost)
Mengikut konvensyen ini, aset dilaporkan dalam kunci kira-kira pada kos sejarah (kos asal) atau pada nilai yang berasaskan kos sejarah. Nilai pasaran semasa aset diabaikan untuk tujuan pelaporan luar.

Walaupun penggunaan kos sejarah akan meningkatkan lagi objektiviti penyata kewangan (dan seterusnya kebolehpercayaan/reliabiliti) tetapi ia mungkin dianggap kurang relevan bagi kebanyakan pengguna yang lebih inginkan nilai semasa. Perkembangan semasa pelaporan perakaunan memerlukan pelaporan yang berasaskan nilai saksama (fair value reporting). Dalam keadaan ini, kemungkinan nilai yang diterima pakai bukan berdasarkan kos sejarah. FRS 101 yang menggantikan MASB 1 memuatkan peraturan berkaitan falsafah pelaporan yang menitikberatkan kerelevanan maklumat kepada pengguna. Dasar berkaitan nilai terkini dibentangkan untuk mengatasi masalah kurang relevan maklumat yang disediakan berasaskan kos sejarah.

Catatan beregu
Mengikut konsep ini, semua urus niaga perniagaan mempunyai dua aspek atau kesan. Oleh yang demikian, bagi setiap urus niaga (pada peringkat yang paling terperinci), catatan akan dibuat sebanyak dua kali. Sebagai contoh, apabila perniagaan mendapat pinjaman daripada bank sebanyak RM10,000; kesan daripada urus niaga ini ialah, aset perniagaan bertambah sebanyak RM10,000 dan pada masa yang sama perniagaan ini mempunyai tanggungan sebanyak RM10,000. Setiap urus niaga akan mempengaruhi sekurang-kurangnya dua catatan. Satu catatan ialah di bahagian debit dan satu lagi di bahagian kredit.